Монгол хэлний зөв бичгийн дүрэм (бүрэн эхээр)

MONDAY, FEBRUARY 25, 2008

Монгол хэлний зөв бичгийн дүрэм (бүрэн эхээр)

1983 онд зохиогдсон Ц.Дамдинсүрэн, Б.Осор нарын “Монгол үсгийн дүрмийн толь” номыг "Ангууч" програмын гарын авлага дотор оруулсныг бүрэн эхээр Windows-1251 тэмдэгтээс Unicode-руу Бадаа-гийн хөрвүүлэгчийг ашиглан хөрвүүлж, дор хүргэж байна.

Монгол үсгийн цагаан толгой - Дүрэм №1-2
Эгшиг үсгийн тухай - Дүрэм №3-7
	Эгшиг зохицох ёс - Дүрэм №8-9
	ы, ий хоёрыг ялгаж бичих дүрэм - Дүрэм №10
	Я-гийн төрлийн үсгүүдийн тухай - Дүрэм №11-14
	Балархай эгшиг үгийн эцэст орохдоо - Дүрэм №19
	Ялгах эгшгийн тухай - Дүрэм №24
	Гээгдэх эгшгийн дүрэм - Дүрэм №28-30

Хэлний үүсэл гарал, төрөл

Хэлний үүсэл гарал /Бодгаль биеийн онол/ Бодгаль биеийн онол /МЭӨ 427-347/  Эртний грекийн сэтгэгч Платон • Биологийн онол • Нийгмийн онол  Биологийн онол        – Авиа дуурайх үгийн онол / Дүрс дуурайх онол/           - Аялга үгийн онол              - Сэтгэл хөдлөлийн онол Нийгмийн онол        – Нийгмийн хэлэлцээрийн онол           - Хөдөлмөрийн хашгиралдааны онол

Ш. Чоймаа: Монгол үндэсний бахархал монгол бичиг

      05.11.2013      Монголоор     Нет комментариев

Гавьяат багш Шаравын Чоймаа

1952 онд монгол хэл, бичгээ хамгаалан үлдээх үйлсэд үнэхээрийн гавьяа байгуулсан Улсын гавьяат багш эрдэмтэн Шаравын Чоймаа Говь-Алтай аймагт мэндэлжээ.

2006 онд (54 нас) Монголын нууц товчоон, Лувсанданзангийн Алтан товч (эхийн харьцуулсан судалгаа УБ, 2002), Хаадын үндсэн хураангуйн алтан товч (эх бичгийн судалгаа УБ., 2002) хэмээх эх бичиг-сурвалж судлалын судалгааны цуврал бүтээлээрээ МУИС-ын профессор, хэл бичгийн ухааны доктор Ш.Чоймаа Монгол Улсын гавьяат багш болсон.

Монгол үндэсний бахархал монгол бичиг 

• 1. *МОНГОЛ ХЭЛ *МОНГОЛ БИЧИГ ҮҮСЭЛ ХӨГЖИЛ, ХЭЛБЭРҮҮД ДУ ТС - КГД - III Г.ЛХАГВАДОРЖ Т. Л Х А Г В А С Ү Р Э Н Х.МАНДАХБАЯР М.МӨНХЖИН Ж.НАРМАНДАХ
• 2. Монгол хэл бичиг • Монгол үндэстний эрт эдүгээ цагийн хэл аялгуу, үсэг бичгийг хамтад нь Монгол хэл бичиг гэнэ. • Хэл шинжээчид Монгол хэлийг төрөл гарал аар нь Түрэг, Тунгус зэрэг салбар бас багтах Алтай язгуурын Монгол бүлэгт Дагуур, Дуншян, Могол зэрэг хэд хэдэн хэлний хамтаар гол төлөөлөгч нь болгон харъяалуулдаг. • Монгол хэл 13-15, 16-р зууны нэг, 16-18, 19-р зууны гэх мэтээр шатлан хөгжиж 20-р зуунд "Орчин цагийн монгол хэл"-тэй золгожээ. • Монгол хэлийг өрнөд, умард, дорнод, төв гэсэн үндсэн дөрвөн аялгуутай, биесээсээ тасралгүй үлдсэн хэл аялгуу юм гэж 1959 онд Ш.Лувсанвандан эрдэмтэн тодлон өгүүлсэн байдаг.

Мөхөж буй монгол хэл-1

2013 оны 1 сарын 3

“Чихний чимэг” түүх болох уу? 

Зохиолч эрдэмтэн, бичгийн их хүмүүн Бямбын Ринчен абугай алдарт “Монгол хэл” шүлэгтээ:

Чихний чимэг болсон аялгуу сайхан монгол хэл,
Чин зоригт өвгөд дээдсийн минь өв их эрдэнэ.
Сонсох бүр яруу баялгийг гайхан баясч,
Сод их билэгт түмэн юүгээн бишрэн магтмуу би!... хэмээн эх хэлээ магтан дуулсан байдаг. Энэхүү шүлэг бол монгол хүн бүр цээжлэн уншиж, бахархан санаж байх, нандин бүтээл. Монгол хэл бол өөр бусад хэл рүү хөрвүүлэхэд утгыг нь бүрэн төгс илэрхийлж барамгүй  гайхамшигтай хэл гэдэг

Өвөр Монголын аялгуу

Өвөр Монголд албан ёсоор хэрэглэгдэх Монгол хэл нь нэг төв аялгуу болох Цахар аялгууг баримжаа авиа гэж нэрлэдэг. Албан ёсоор хэлийг тэмдэглэхэд хэрэглэдэг Монгол бичиг бол олон авиаг нэг үсгээр тэмдэглэх уламжлалтай байдаг болон өөр хэлтэнхүмүүстээ холилдон сууж байгаа зэргээс шалтгаалан Өвөр Монголд олон аялгуутай байдаг.

Цэвэлийн "Монгол хэлний товч тайлбар толь"

---

Оршил

Монголчууд, эрт дээр цагаас эхлэн монгол хэлний янз бүрийн толь бичгийн зүйл удаа дараа зохиосоор ирсэн баялаг уламжлалтай билээ. Монгол хэлний анхны томоохон тайлбар толь бичиг гэвэл Монголчуудын дунд «Хорин нэгт» гэж алдаршсан 1717 оны Манж-Монгол үгний 21 дэвтэр тайлбар толь, мөн «Гучин зургаат» гэж алдаршсан 1746 оны Манж үгний 36 дэвтэр тайлбар толь ийм хоёр янзын зүйл хуваасан толь бичиг байв. Ардын хувьсгалын үед, 1929 онд С.Шагж «Эрэхүйеэ хялбар болгон зохиосон монгол хэлний тайлбар-чандманий эрх» гэдэг толь бичиг зохиосон боловч хэвлэгдээгүй.